Wednesday 30 March 2016

वो भी एक दौर था, ये भी एक दौर है...

कपिल देव ग्रेट की इम्रान खान? कपिल चांगला ऑल-राउंडर की हॅडली? सचिन या युगाचा ब्रॅडमन आहे. सेहवाग हा प्रती-सचीन आहे. लारा हा फास्ट बॉलर्सना सचिनपेक्षा चांगल्या प्रकारे खेळू शकतो. युगानुयुगे अशी तुलना होत आलेली आहे. यातच सध्या नविन फॅड आलं आहे. काही बालघेवडे 'कोहली सचिनपेक्षा ग्रेट आहे', अशी तुलना करताहेत.

इतिहासात आपल्याकडे बरेच शूर, बलाढ्य सरसेनापती होऊन गेले. नेताजी पालकर, हंबीरराव मोहिते, संताजी घोरपडे, आणि नंतर पेशवाईच्या काळात बाजीराव पेशवे. यांच्यापुढे कुठलाही गनीम टिकायचा नाही. कारण या प्रत्येकाचं कौशल्य, क्षमता, डावपेच वेगवेगळे होते. रणांगण या सर्वांनीच गाजवलं. कुणी शत्रुच्या गोटात घुसून मारलं, तर कुणी शत्रुला घेरुन मारलं. सर्वांचा महिमा अपरंपार. पण यांच्यात कधीही तुलना झाली नाही. संताजीची तलवार भारी की हंबीरराव मोहितेंचा वार भारी, अशी चर्चा झाली नाही.

सचिन आणि विराट दोघांची बॅटिंग शैली वेगळी. सचिन देवगड हापूस आहे, तर विराट अस्सल रत्नागिरी हापूस. सचिन चक्रीवादळ होतं, तर विराट ज्वालामुखी. सचिनने मारलेला शॉट कदाचित त्या बॉललासुद्धा सुखावह वाटायचा. कोहलीने मारलेला शॉट बॉलचं कंबरडं मोडतो. सचिनच्या कव्हर- ड्राइव्हमधे नजाकत होती, कोहलीच्या कव्हर-ड्राइव्हमधे मस्ती आणि रांगडेपणा असतो. सचिनचा पुल घड्याळ बघून व्यवस्थित ‘टायमिंग’नं बाउंड्रीच्या बाहेर जायचा, तर कोहलीचा पुल ‘टायमिंग’ची वाट न बघता प्रेक्षकांच्या गॅलरीत जाऊन पडतो. सचिनच्या स्ट्रेट-ड्राईव्हला फिल्डर काय, अंपायर सुद्धा जागचा हलायचा नाही. अंपायर न बघता फोर-रन्स असा सिग्नल द्यायचा. कोहलीनं मारलेल्या ऑन-ड्राइव्हला बॉलर, मिड-विकेट, आणि मिड-ऑन हे तिघेजण "फX-ऑफ, इट्स फोर" असा रिप्लाय देतात. बॉलरनं कितीही स्लेजिंग केलं तरी, डोक्यावर तीन-चार किलो बर्फ ठेवून शांतपणे पुढच्या बॉलवर सचिन चौकार मारायचा. त्याच्या विरुद्ध विराट. बॉलरनं चार शब्द पुटपुटले की तो शिव्यांची बाराखडी म्हणत तीन-चार सणसणीत चौकार हाणतो. क्रिकेट हे सचिनसाठी ‘पॅशन’ होतं तर विराटसाठी ते ‘ऍग्रेशन’ आहे.

आता प्रश्न आहे विजय मिळवून देण्याचा. सचिननं आपल्या कारकिर्दीत ब-याच वेळा घोड्याला (भारतीय टीमला) पाण्यापर्यंत (विजयासमीप) नेऊन ठेवलं होतं. पण या ना त्या कारणानं या घोड्याला जरा वाकून हे विजयाचं पाणी पिता आलं नाही. विराट आपल्या खेळीनं भारताला विजयाचं पाणी पाजल्याशिवाय हालत नाही. कदाचित तेव्हाच्या आणि आत्ताच्या घोडयामधे, सॉरी, टीममधे बराच फरक आहे. सचिन आऊट झाल्यावर, 'गेली मॅच' हा नेहमीचा डायलॉग असायचा. आज कोहली आऊट झाल्यावर रहाणे, रैना, धोनी यांच्या खेळीवर आपण आशा ठेवतो.

सचिननं आपल्यासारख्या क्रिकेटप्रेमींना ब-याच चांगल्या खेळींच्या आठवणी दिल्या आहेत. सचिनचे अनेक कट्टर चाहते आजही आहेत. ही कदाचित अतिशयोक्ती होईल, पण तरीही सचिनच्या कट्टर चाहत्याची छाती फाडली तर त्यात तुम्हाला सचिनच दिसेल.

जमाना बदलेल, खेळाडू बदलतील. परवा ब्रॅडमन होते, गावस्कर होते. काल सचिन होता. आज कोहली आहे. उद्या कदाचित आणखी कोणी सर्फराज वगैरे असेल. प्रत्येक खेळाडूची आपली एक ओळख असते, आपला एक विशिष्ट रुबाब असतो. त्याची तुलना होऊ शकत नाही.

इथे राजेश खन्ना साहेबांचा एक डायलॉग आठवतो -

"कल मैं था, आज कोई और है,
वो भी एक दौर था, ये भी एक दौर है..."

Friday 11 March 2016

दे घुमाके... दोबारा!

“इसका नतीजा क्या होगा? ऐसा सवाल जब मनमे आता है, तो बॅट्समन हिचकिचा जाता है। और ऐसे हिचकिचानेवाले बॅट्समनको ट्वेंटी-ट्वेंटी क्रिकेट खेलने का कोई अधिकार नही।” ट्वेंटी-ट्वेंटी क्रिकेट वर्ल्ड कपसाठी मॉडिफाय केलेला 'अब तक छप्पन' या सिनेमातील हा डायलॉग. बॉल टप्प्यात आला की घुमवायचा, हा एकच नियम असतो ट्वेंटी-ट्वेंटी क्रिकेटमधे. मारलेला फटका हा फोर किंवा सिक्सच असणार, हाच विचार सतत करायचा असतो. मग त्यासाठी विकेटची आहुती पडली तरी बेहत्तर. तसेही प्रत्येक टीममधे ट्वेंटी-ट्वेंटी क्रिकेटला साजेसे ‘युटिलिटी’ (सेमी ऑल-राउंडर) खेळाडू जास्त आहेत. विकेट पडल्या तरी आठ-नऊ नंबरपर्यंत चांगले बॅट्समन असतात, त्यामुळे फटक्यांचा ओघ आणि जोर कमी होऊ द्यायचा नसतो.

ट्वेंटी-ट्वेंटी क्रिकेटमुळे फटक्यांच्या व्हरायटीही वाढल्या आहेत. ज्याप्रमाणे जशी फिल्ड तशी बॉलिंग असते, त्याप्रमाणेच जशी फिल्ड तसे फटके, हे समीकरण आहे. जसे की, शॉर्ट थर्ड-मॅन आणि मिड-ऑन असेल तर रिव्हर्स स्वीप. फाइन-लेग रिंगणात असेल, तर स्कूप शॉट. भाई, ट्वेंटी-ट्वेंटी क्रिकेटमे रन्स लेनेके लिये ये अलग-अलग पैंत्रे आजमानेही पडते हैं। बिचा-या बॉलर्सकडे या रन्सवर कंट्रोल ठेवण्यासाठी ‘यॉर्कर’ हे एकच हुकमी अवजार सध्या उपलब्ध आहे.

प्रत्येक संघाकडे तीन-चार इम्पॅक्ट प्लेयर्स असतात, ज्यांच्या कामगिरीवर संघाचे बरेचसे यश अवलंबून असते. कोहली, रोहित, मॅक्सवेल, वॉर्नर, गेल, पोलॉर्ड, डिव्हिलियर्स, डुप्लेसिस, कोरे एंडरसन, विल्यमसन, बटलर, मॉर्गन, हे खेळाडू आपापल्या संघासाठी इम्पॅक्ट प्लेयर्स ठरू शकतील.

या ट्वेंटी-ट्वेंटी ने हळू-हळू सर्वत्र आपले पाय पसरायला सुरूवात केली आहे. हॉलंड, अफगाण, नेदरलंड, हाँगकाँग यांसारखे लिंबू-टिंबू संघसुद्धा धडाकेबाज खेळ करू लागले आहेत. वर्ल्ड कपची सुरुवात झाल्यापासून भारत, पाक, इंग्लंड, वेस्ट इंडीज, लंका, या सर्वांच्या कपाळावर ‘वर्ल्ड-चॅम्पियन’ हा टिळा लागलेला आहे. म्हणजे प्रत्येकवेळी नवीन चॅम्पियन. पण वर्ल्ड कप “सारखी स्पर्धा” असल्यामुळे प्रत्येक संघ झोकून देऊन सर्वोत्तम कामगिरी करण्याचा प्रयत्न करेल. परंतू शेवटी कुठे ना कुठे तरी एकापेक्षा दुसरा संघ हा वरचढ असणारच. सध्याचा कल बघता, भारत, ऑस्ट्रेलिया, साऊथ आफ्रिका, न्युझिलंड ह्या चार संघांकडे चॅम्पियन बनण्यासाठीचे सर्व छत्तीस गुण आहेत. आणि अंतिम लढत या चार संघांतच होण्याचे चान्सेस आहेत.

हा फॉरमॅट फास्ट आणि फ्युरियस आहे. हर्षा भोगलेचे एक वाक्य इथे चपखलपणे बसते, “इन टी-ट्वेंटी क्रिकेट, यु काण्ट अव्हॉइड डॅमेज, बट व्हेनेव्हर यु गेट चान्स, यु कॅन मिटिगेट द डॅमेज बाय टेकिंग विकेट्स, बोलिंग डॉट बॉल्स, अँड सेव्हिंग रन्स.” (ट्वेंटी-ट्वेंटी क्रिकेटमधे तुम्ही नुकसान टाळू शकत नाही, पण शक्य तेवढे कमी करू शकता - विकेट घेऊन किंवा चांगली फिल्डिंग करून.) हा मंत्र जो संघ लक्षात ठेवेल, तो या वर्ल्ड कपमधे सर्वोत्तम कामगिरी करेल. आणि आम्हा क्रिकेट रसिकांनाही सर्व संघांची सर्वोत्तम कामगिरीच बघायची आहे.

अरे, चालू झाला वर्ल्ड कप - १०, ९, ८, ७…………. २, १, लेट्स प्ले फॉर द वर्ल्ड कप...